Có hàng nghìn loại trà trên thế giới, nhưng tất cả đều được làm từ một cây duy nhất, cây trà (Cemellia sinensis). Các loại trà thành phẩm khác nhau bởi hình dáng và thành phần hoá học của lá sau khi chế biến.
Quá trình chế biến trà
Chế biến trà gồm 5 bước cơ bản:
- Hái: bao gồm hái búp, lá và xử lý cơ bản.
- Làm héo: làm héo và mềm lá trà.
- Vò: làm dập vỡ các tế bào và tạo hình cho lá khi thành phẩm.
- Oxy hoá: quá trình này sẽ được giải thích chi tiết ở đoạn sau.
- Sấy: định hình và làm khô.
Không phải mọi loại trà đều trải qua tất cả các công đoạn này. Một số loại trà có thể bỏ bớt một vài bước hoặc lặp đi lặp lại một bước nào đó nhiều lần.
Quá trình Oxy hoá và phân loại trà
Quan trọng nhất trong 5 bước đó là quá trình Oxy hoá. Đây chính là thước đo để phân loại các loại trà. Oxy hoá là quá trình các enzym trong lá trà tương tác với Oxy trong không khí khi các tế bào lá trà bị phá vỡ. Người ta có thể tác động để quá trình này diễn ra nhanh hơn như cắt, nghiền, cán lá trà hoặc làm chậm hơn thông qua quá trình phân huỷ tự nhiên.
Tôi phải nói kỹ về bước Oxy hoá bởi vì nó là quá trình làm thay đổi thành phần hoá học của lá trà. Hương vị trà được định hình chính là từ quá trình này. Dựa vào cấp độ Oxy hoá mà trà được phân ra làm 3 loại trà chính: trà xanh (không oxy hoá), trà đen (oxy hoá hoàn toàn) và trà ô long (oxy hoá một phần).
Phân biệt các loại trà phổ biến
Phân biệt trà dựa trên mức độ Oxy hoá và thành phần hoá học của lá trà thay đổi ở giai đoạn chế biến này, tạo nên sự đa dạng về hương vị cho trà thành phẩm.
1. Trà xanh (Lục Trà)
Trà xanh không trải qua quá trình Oxy hoá, chỉ trải qua quá trình chế biến cơ bản gồm hái trà, làm héo, vò trà và sấy khô. Hầu hết các loại trà ở Việt Nam đều thuộc nhóm trà xanh, đặc trưng là trà xanh Thái Nguyên, trà tuyết Hà Giang, trà cổ thụ, và nhiều loại khác. Trà xanh có màu nước xanh hoặc vàng, mùi cháy hoặc mùi lúa non, vị chát.
2. Bạch Trà (Trà trắng)
Bạch Trà là loại trà trắng có quy trình chế biến tối giản nhất, chỉ làm héo và hong khô lá trà. Bạch Trà giữ lại lớp lông mao bao phủ trên búp trà và có hương vị êm dịu, tươi mát.
3. Trà vàng (Hoàng Trà)
Trà vàng là một loại trà lên men nhẹ, quy trình chế biến tương tự trà xanh với việc bổ sung thêm bước làm héo vàng trước khi khô. Điều này tạo ra một phần quá trình Oxy hoá nhẹ, cho trà lá màu vàng, nước trà vàng và hương vị êm dịu.
4. Trà Ô Long (Thanh Trà / Oolong tea)
Trà Ô Long là loại trà có quá trình Oxy hoá một phần, khoảng từ 7-80%. Độ Oxy hoá được phản ánh qua màu sắc của nước trà từ vàng hổ phách tới nâu đỏ. Trà Ô Long có hương thơm phong phú, vị chát mềm mượt, và giàu hương vị của hoa hoặc trái cây. Một số loại trà Ô Long nổi tiếng là Ô Long Cao Sơn, Thiết Quan Âm, Nham Trà Vũ Di Sơn, và nhiều loại khác.
5. Hồng Trà (Black tea)
Hồng Trà là loại trà có quá trình Oxy hoá từ 80% đến 95%. Lá trà không bị nghiền và có màu nâu đen. Hồng Trà có vị thanh, mùi hoa quả, hậu ngọt hơn trà đen. Một số loại hồng trà nổi tiếng là Chính Sơn Tiểu Chủng và nhiều loại khác.
6. Trà đen (Dark tea / Chinese Black tea)
Trà đen có quá trình Oxy hoá hoàn toàn, là loại trà có màu nâu đỏ và có hương thơm đậm của hoa quả chín đậm. Trà đen thường có vị khói và đắng chát. Trà đen phổ biến ở châu Âu và Ấn Độ, thường dùng dạng túi lọc hoặc pha cùng sữa.
7. Trà Phổ Nhĩ (Hắc Trà / Trà lên men sau)
Trà Phổ Nhĩ là loại trà lên men được đóng thành dạng bánh, làm từ lá của cây trà cổ thụ vùng Vân Nam. Quá trình lên men này diễn ra trong vài tháng hoặc vài năm, tạo ra màu trà sẫm và hương vị đặc trưng. Trà Phổ Nhĩ được đánh giá cao bởi nước ánh đỏ, hương thơm của mùi đất, gỗ và mục, cùng với vị mịn màng.
Dựa vào thông tin trên, bạn có thể phân biệt và tận hưởng các loại trà đa dạng này. Hãy thưởng thức mỗi loại trà với những hương vị và trải nghiệm khác nhau, khám phá thế giới trà phong phú.
