Cây Trầm Hương, hay còn được gọi là Cây Gió Bầu, Trà Hương, Bois D'aigle, Bois D'aloes, là một cây thuộc danh sách vị thuốc và cây thuốc Việt Nam quý giá. Tên khoa học của nó là Aquilaria agallocha Roxb. (A. crassna Pierre), thuộc họ Trầm Thymelaeaceae.
Mô tả cây
Trầm Hương là một loại cây cao tới 30-40m, với vỏ xám và xơ. Lá mọc rải rác, có hình thon, dài khoảng 8-10cm và rộng 3,5-5,5cm, đầu lá nhọn và mặt trên có màu xanh bóng, trong khi mặt dưới có màu xanh nhạt hơn và có lông. Hoa màu trắng tro mọc thành các chùm hoa ở kẽ lá. Quả của cây có hình dạng hình lẻ, dài khoảng 4cm và rộng 3cm, với phía dưới có chu tính đồng trưởng. Một hạt gồm một phần trên hình nón và phần dưới dài, với vỏ ngoài cứng và phía trong mềm.
Phân bố và hình thành của Trầm Hương
Trầm Hương được tìm thấy trong các vùng núi ở Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên, Quảng Nam, Quảng Ngãi và Hội An, Miền Nam Bộ của Việt Nam. Loài cây này cũng mọc nhiều ở Campuchia.
Cách thành phần của Trầm Hương được hình thành vẫn chưa rõ ràng. Một số người cho rằng Trầm Hương được tạo thành từ một căn bệnh do sự biến chất của phân chim trên cành cây. Hiện nay, chỉ có kiến thức rằng cây trầm càng già, gỗ của nó sẽ biến thành một chất bóng giống như đá sỏi, có vết nhăn và vẻ bề ngoài giống như cánh chim ưng. Tuy nhiên, cũng có những mẫu gỗ không có những đặc điểm này, mà chỉ có một màu nâu đỏ đều. Có những miếng gỗ có màu lam nhạt.
Ở những vùng mà có cây trầm bị nhiễm bệnh (có tức là bắt đầu có những vết nâu đỏ), người ta thường xây nhà gần cây để tuần tra, bởi giá trị của loại trầm hương thu được từ đó rất đắt, có khi lên đến 20-30 lần. Một cây Gió Bầu có thể mang từ 2-30kg trầm hương.
Công dụng và liều dùng
Trầm Hương được coi là một vị thuốc hiếm và đắt trong y học cổ truyền, có vị cay, tính hơi ôn, và có tác dụng giáng khí nạp thận, bình can tráng nguyên dương, chủ yếu là chữa các bệnh đau ngực, đau bụng, nôn mửa, bổ dạ dày, hen suyễn, tiểu tiện không thoải, và cũng có tác dụng giảm đau và trấn tĩnh.
Ngày uống 3-4g dưới dạng bột hoặc ngâm rượu. Ít khi sắc, thường chỉ mài với nước và uống. Tuy nhiên, về mặt tác dụng chữa bệnh, chúng ta không thể giải thích tại sao Trầm Hương và Kỳ Nam lại có giá trị trên thị trường cao như vậy. Ngay từ thế kỷ 16, một du khách Bồ Đào Nha đã ghi lại rằng tại chợ Hội An, một gối bằng gỗ Trầm Hương nặng gần 500g có tỷ giá tương đương với gần 8kg vàng. Vào năm 1956 tại Nha Trang, một kg Trầm Hương cũng xấp xỉ 20 lạng vàng. Từ năm 1977 đến nay, các tỉnh phía nam Việt Nam đã có phong trào tìm khai thác Trầm Hương để xuất khẩu, dẫn đến việc khai thác không tổ chức và phá hủy một nguồn đặc sản có giá trị của đất nước. Một số quốc gia trên thế giới, bao gồm Việt Nam, chỉ có một số ít nguồn cung cấp Trầm Hương, vì vậy nó có mức định hương cao. Trong quá khứ, người ta đã dùng gối đầu làm từ gỗ Trầm Hương, và đốt Trầm Hương trong các ngày lễ lớn. Ngày nay, người ta tách tinh dầu từ Trầm Hương để làm chất định hương, vì nó có mùi thơm đặc biệt và mức định hương cao.
Đơn thuốc có Trầm Hương
Chữa nôn mửa, đau bụng, đau dạ dày:
- Trầm Hương 10g
- Nhục Quế 10g
- Bạch Đậu Khái 8g
- Hoàng Liên 8g
- Đỉnh Hương lòng
Tất cả các thành phần trên được tán nhỏ và uống 3-4 lần mỗi ngày, mỗi lần 1g trong nước nóng.
Kết luận
Trầm Hương là một cây thuốc quý và có giá trị trong y học cổ truyền Việt Nam. Việc bảo vệ và phát triển cây Trầm Hương là rất cần thiết, không chỉ vì mùi thơm và chất định hương cao cấp, mà còn vì nó là một nguồn đặc sản độc đáo của đất nước chúng ta. Hãy cùng chúng tôi bảo vệ và tôn trọng cây Trầm Hương, một phần quan trọng của di sản văn hóa và y học truyền thống của Việt Nam.
