Rối loạn thích ứng là một trạng thái cảm xúc không ổn định xảy ra sau khi trải qua các sự kiện căng thẳng. Những biểu hiện thường gặp của rối loạn thích ứng bao gồm lo lắng, trầm cảm, hành vi không bình thường và thay đổi trong hành vi kéo dài từ 3 tháng và mất đi sau 6 tháng.
Nguyễn Thị Hồng Hạnh | Bác sĩ - Viện tâm lý và sức khỏe tinh thần SnS Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng và Phát triển
1. Rối loạn thích ứng là gì?
Theo các chuyên gia tâm lý và bác sĩ tâm thần, rối loạn thích ứng (hay còn gọi là rối loạn điều chỉnh) là một phản ứng cảm xúc sau khi trải qua một sự kiện căng thẳng tâm lý. Đây là một trong những chẩn đoán hiếm hoi, trong đó sự kiện căng thẳng tâm lý bên ngoài liên quan đến sự phát triển của các triệu chứng. Các triệu chứng phức tạp có thể liên quan đến lo âu, trầm cảm hoặc rối loạn hành vi. Theo định nghĩa, các triệu chứng phải bắt đầu trong vòng 3 tháng sau khi gặp chấn thương tâm lý. Các loại rối loạn điều chỉnh bao gồm: rối loạn điều chỉnh với trầm cảm, rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm, rối loạn hành vi, rối loạn hỗn hợp cảm xúc và hành vi, rối loạn stress cấp, rối loạn stress sau sang chấn, phản ứng sau tang và rối loạn điều chỉnh không biệt định. Tại Safe and Sound, với đội ngũ chuyên gia tâm lý, chúng tôi có thể giúp bạn phát hiện các vấn đề liên quan đến rối loạn thích ứng.
Ảnh: Rối loạn thích ứng được gây ra bởi một hoặc nhiều chấn thương tâm lý
Theo các nghiên cứu của bác sĩ tâm thần, tỷ lệ mắc rối loạn thích ứng được ước tính từ 2-8% dân số nói chung. Phụ nữ có tỷ lệ mắc bệnh gấp đôi nam giới. Trẻ em và thanh thiếu niên, bao gồm cả nam và nữ, có tỷ lệ mắc bệnh tương tự.
2. Nguyên nhân rối loạn thích ứng
Rối loạn thích ứng được gây ra bởi một hoặc nhiều chấn thương tâm lý. Tuy nhiên, không phải lúc nào chấn thương tâm lý nặng cũng dẫn đến rối loạn điều chỉnh trầm trọng. Mức độ nghiêm trọng của rối loạn thích ứng phụ thuộc vào nhiều yếu tố như số lượng và thời gian kéo dài của chấn thương tâm lý, sự phản ứng với điều trị, môi trường và bối cảnh cá nhân (ví dụ: mất cha mẹ ảnh hưởng nghiêm trọng đối với một đứa trẻ 10 tuổi hơn là người 40 tuổi).
Ảnh 1: Rối loạn thích ứng được gây ra bởi một hoặc nhiều chấn thương tâm lý
Nhân cách và trình độ văn hóa cũng có vai trò trong phản ứng của người bệnh. Theo các bác sĩ tâm thần, các giai đoạn đặc biệt trong cuộc sống con người như bắt đầu học, rời xa gia đình, lập gia đình, trở thành cha mẹ, không đạt được mục tiêu nghề nghiệp, nghỉ hưu thường liên quan đến rối loạn thích ứng.
3. Triệu chứng rối loạn thích ứng
Theo các chuyên gia tâm lý và bác sĩ tâm thần, mặc dù rối loạn thích ứng được gây ra bởi chấn thương tâm lý, triệu chứng không nhất thiết phải xuất hiện ngay sau chấn thương. Các triệu chứng có thể xuất hiện sau 3 tháng từ chấn thương tâm lý.
Triệu chứng của bệnh không phải lúc nào cũng giảm đi ngay khi chấn thương tâm lý kết thúc. Nếu chấn thương tiếp tục xảy ra, bệnh có thể trở nên mãn tính.
Chúng tôi tin rằng sự kết hợp giữa chuyên gia tâm lý và bác sĩ tâm thần sẽ đem lại sự hỗ trợ tốt nhất cho bạn. Đội ngũ chuyên gia của Safe and Sound đã đạt chuẩn cao về chất lượng, giúp bạn giải quyết đa dạng các vấn đề tâm lý bao gồm rối loạn thích ứng, trầm cảm, lo lắng, vấn đề về giấc ngủ, rối loạn cảm xúc, mối quan hệ, chấn thương tinh thần,...
- Bề dày kinh nghiệm với đa dạng vấn đề tâm lý
- Kỹ năng đánh giá, tư vấn và xây dựng kế hoạch hỗ trợ hiệu quả
- Kết hợp linh hoạt các kỹ thuật và phương pháp để hỗ trợ hiệu quả và duy trì kết quả bền vững
Các bác sĩ tâm thần khuyến cáo rằng rối loạn thích ứng có thể xảy ra ở bất kỳ đối tượng nào, bao gồm cả người già và trẻ nhỏ. Triệu chứng ở các đối tượng này có sự khác biệt. Ở người lớn, các triệu chứng phổ biến nhất là xuất hiện các đặc điểm của trầm cảm, lo lắng và kết hợp cả hai. Trẻ em và người cao tuổi thường có các triệu chứng liên quan đến cơ thể. Một số triệu chứng khác có thể gặp là hành vi tấn công và lái xe thiếu thận trọng, uống rượu quá mức, không tuân thủ các nghĩa vụ pháp lý, rối loạn thần kinh thực vật, mất ngủ và tự tử.
-
Rối loạn thích ứng với trầm cảm: trong loại rối loạn này, những biểu hiện nổi bật là tâm trạng chán nản, buồn rầu và mất hy vọng. Loại này phải được phân biệt với rối loạn trầm cảm chủ yếu và rối loạn do tang gia. Thanh thiếu niên mắc loại rối loạn điều chỉnh này có nguy cơ mắc rối loạn trầm cảm chủ yếu khi trưởng thành.
-
Rối loạn thích ứng với lo âu: các triệu chứng lo âu như đau ngực, đau đầu và căng thẳng có trong rối loạn điều chỉnh với lo âu, cần phải được phân biệt với các rối loạn lo âu khác.
Ảnh 2: Người bệnh có các biểu hiện rối loạn về cảm xúc và hành vi trước tác nhân gây sang chấn
-
Rối loạn thích ứng với hỗn hợp lo âu và trầm cảm: trong loại rối loạn này, bệnh nhân có cả các đặc điểm lo âu và trầm cảm nhưng không đáp ứng đủ tiêu chuẩn của một rối loạn lo âu hoặc trầm cảm.
-
Rối loạn thích ứng với rối loạn hành vi: trong loại rối loạn này, xuất hiện sự xáo trộn hành vi, thường liên quan đến vi phạm các quy tắc xã hội phù hợp với độ tuổi (ví dụ: trốn học, phá hoại, lái xe thiếu thận trọng và đánh nhau). Danh mục này phải được phân biệt với rối loạn hành vi và rối loạn nhân cách chống lại xã hội.
-
Rối loạn thích ứng với rối loạn hỗn loạn của cảm xúc và hành vi: đây là sự kết hợp của rối loạn cảm xúc và hành vi mà có thể xảy ra. Các bác sĩ khuyến cáo chỉ đặt chẩn đoán cho các triệu chứng chiếm ưu thế.
-
Rối loạn thích ứng không biệt định: trong trường hợp này, không rõ ràng các triệu chứng rối loạn điều chỉnh cho bất kỳ loại bệnh nào đã được nêu ở trên (ví dụ: phản ứng không thích hợp với chẩn đoán bệnh tật thể chất, không tuân thủ điều trị, rút lui khỏi xã hội, không có tâm trạng chán nản hoặc lo lắng).
4. Tiến triển và tiên lượng
Nếu được điều trị theo phác đồ của bác sĩ tâm thần và chuyên gia tâm lý, rối loạn thích ứng có tiên lượng rất tốt. Hầu hết các bệnh nhân đều phục hồi hoàn toàn trong khoảng 3 tháng. Tuy nhiên, một số bệnh nhân, đặc biệt là vị thành niên, có thể phát triển thành rối loạn trầm cảm chủ yếu hoặc rối loạn lạm dụng chất. Người vị thành niên thường cần thời gian phục hồi lâu hơn so với người đã trưởng thành.
5. Điều trị rối loạn thích ứng
Người mắc rối loạn thích ứng cần sự hỗ trợ đặc biệt từ các chuyên gia tâm lý để quản lý và giảm các triệu chứng. Quá trình chăm sóc thường bắt đầu bằng một cuộc đánh giá chi tiết để xác định mức độ vấn đề mà người bệnh đang gặp phải. Dựa trên đánh giá đó, chuyên gia tâm lý của Safe and Sound sẽ phát triển một kế hoạch điều trị cá nhân, tùy thuộc vào nhu cầu và tình trạng cụ thể của từng người. Với chúng tôi, bạn sẽ nhận được:
- Sự nhận biết và điều chỉnh nội tâm trước những khó khăn hiện tại của bạn
- Tìm ra giải pháp tối ưu để vượt qua những thách thức
- Kích hoạt nguồn năng lượng tích cực bên trong bạn
5.1. Liệu pháp tâm lý
Liệu pháp tâm lý là phương pháp được các chuyên gia tâm lý và bác sĩ tâm thần áp dụng để điều trị rối loạn thích ứng. Liệu pháp nhóm là việc nhóm các bệnh nhân có cùng loại stress gặp phải để cùng nhau thảo luận và chia sẻ những phương pháp vượt qua stress. Những người đã vượt qua thành công sẽ giúp đỡ những người đang gặp rối loạn thích ứng hoặc những người có triệu chứng nặng hơn. Liệu pháp nhóm tâm lý hướng dẫn bệnh nhân thay đổi hành vi và cách sống của mình để đối phó với stress. Liệu pháp này hiệu quả đối với những người không có kinh nghiệm sống nhiều, có rối loạn hành vi và gặp khó khăn với pháp luật.
Các phương pháp trị liệu tâm lý, đặc biệt là CBT (Cognitive Behavioral Therapy), đã được chứng minh hiệu quả trong việc điều trị rối loạn thích ứng. Phương pháp này tập trung vào thay đổi suy nghĩ và hành vi tiêu cực. Qua sự hướng dẫn của chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm lý, bạn sẽ học cách nhận ra và thay đổi suy nghĩ tiêu cực thành tích cực hơn, giúp cải thiện tâm trạng và tạo ra thái độ tích cực hơn trong cuộc sống hàng ngày.
Chúng tôi ở đây để giúp bạn:
- Có một bộ não tràn đầy suy nghĩ tích cực bằng cách loại bỏ những suy nghĩ không quan trọng hoặc tiêu cực
- Có một tinh thần sảng khoái, không còn lo lắng để bạn có thể tận hưởng những điều tốt đẹp mà cuộc sống mang lại
- Có một tâm thế tự tin, vững chắc để đưa ra những quyết định chính xác hơn trong công việc, từ đó tăng sức mạnh về tài chính, sự nghiệp và cả lòng tự hào.
5.2. Điều trị bằng thuốc
Theo các bác sĩ tâm thần, điều trị bằng thuốc giúp giảm nhẹ và loại bỏ triệu chứng của bệnh nhanh chóng, do đó thường được áp dụng trong điều trị lâm sàng. Đa số bệnh nhân chỉ cần điều trị ngoại trú bằng thuốc trong thời gian ngắn. Các bệnh nhân có triệu chứng lo âu nhiều được sử dụng thuốc an thần kết hợp với thuốc chống trầm cảm đa vòng hoặc SSRI. Những bệnh nhân có triệu chứng trầm cảm chiếm ưu thế được khuyến cáo sử dụng các loại thuốc chống trầm cảm SSRI. Khi bệnh nhân có triệu chứng loạn thần, kích động mạnh, rối loạn hành vi nặng (hành hung người khác) hoặc có ý định và hành vi tự sát, cần được điều trị nội trú tại bệnh viện tâm thần bằng thuốc an thần kết hợp với thuốc chống trầm cảm.
6. Các chuyên gia của Safe and Sound là ai và giúp bạn như thế nào?
Chúng tôi ở đây để giúp bạn:
- Có một bộ não tràn đầy suy nghĩ tích cực bằng cách loại bỏ những suy nghĩ không quan trọng hoặc tiêu cực
- Có một tinh thần sảng khoái, không còn lo lắng để bạn có thể tận hưởng những điều tốt đẹp mà cuộc sống mang lại
- Có một tâm thế tự tin, vững chắc để đưa ra những quyết định chính xác hơn trong công việc, từ đó tăng sức mạnh về tài chính, sự nghiệp và cả lòng tự hào
Bên cạnh đó, Safe and Sound sẽ:
- KHÔNG coi bạn là bệnh nhân: Chúng tôi coi bạn là những người dũng cảm đang đấu tranh với một bầu trời đen tối đang chờ đợi sụp xuống. Chuyên gia của SnS sẽ giúp bạn trong hành trình này.
- KHÔNG chỉ mổ xẻ cuộc sống của bạn: Chúng tôi sẽ cùng bạn khơi gợi lại nguồn năng lượng tích cực đã bị áp lực và khổ đau vùi dập.
- KHÔNG sử dụng thuốc và hoá chất: Ngược lại, chúng tôi sẽ cùng bạn tìm ra các giải pháp hiệu quả và tự nhiên.
