Viêm khớp do bệnh tự miễn có thể để lại thương tật vĩnh viễn nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách.
Bệnh tự miễn là một căn bệnh nguy hiểm được xếp thứ 3 trên thế giới, chỉ sau bệnh tim mạch và ung thư. Mặc dù khó điều trị hoàn toàn, nhưng nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, bệnh có thể được khắc phục và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.
Là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tàn phế và tử vong, viêm khớp tự miễn tác động đến nhiều cơ quan trong cơ thể, gây đau nhức, cứng khớp và hạn chế vận động. Theo thống kê của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), khoảng 1,5 triệu người dân Mỹ bị tác động bởi căn bệnh này, ảnh hưởng lớn đến công việc và sinh hoạt hàng ngày.
Bệnh tự miễn là gì?
Bệnh tự miễn là những bệnh lý xảy ra do hệ miễn dịch cơ thể mất khả năng nhận biết và phân biệt các kháng nguyên của cơ thể với các tác nhân gây hại bên ngoài. Có nghĩa là, các kháng nguyên trong cơ thể nhầm lẫn và tấn công chính các cơ quan trong cơ thể, trong khi các virus, vi khuẩn có hại xâm nhập vào cơ thể lại không được ngăn chặn, tấn công và gây tổn thương các cơ quan.
Viêm khớp do bệnh lý tự miễn là nhóm các bệnh ở hệ thống xương khớp có liên quan đến sự phản ứng quá mức của hệ miễn dịch trong cơ thể. Bệnh có thể gặp ở nhiều lứa tuổi, nhưng thường gặp nhất ở độ tuổi từ 20 - 40 tuổi, tiến triển theo từng đợt với các cấp độ từ nhẹ đến nặng và phức tạp, gây biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
Nguyên nhân dẫn đến bệnh lý tự miễn
Căn nguyên của bệnh là do chính hệ thống miễn dịch tấn công các cơ quan trong cơ thể. Trong các tình huống thông thường, cơ thể phản ứng với nhiễm trùng hoặc sự hiện diện của một chất lạ, chẳng hạn như vi khuẩn, virus hoặc nấm, bằng cách tăng sản xuất các tế bào đặc biệt (bạch cầu) để tiêu diệt và dọn dẹp “những kẻ xâm lược” có hại.
Trong các tình trạng viêm khớp do bệnh tự miễn, các tế bào đặc biệt đó được huy động quá mức sẽ xâm nhập vào bao hoạt dịch và gây phản ứng viêm. Nếu tình trạng này kéo dài, lâu ngày dẫn đến xương, sụn bị ăn mòn, cuối cùng là biến dạng xương.
Theo PGS.TS.BS Đặng Hồng Hoa, Trưởng khoa Nội Cơ Xương Khớp, BVĐK Tâm Anh Hà Nội, một số yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc viêm khớp do bệnh tự miễn gồm:
- Tính di truyền: Nhiều nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ mắc bệnh ở người bệnh có bố hoặc mẹ mắc bệnh cao hơn gấp 2-3 lần so với các trường hợp khác.
- Tác nhân gây bệnh: Một số loại virus (viêm gan B, C, Influenzae…), vi khuẩn (Chlamydia, E.coli…)
- Giới tính: Thống kê cho thấy, gần 80% các trường hợp mắc bệnh là ở nữ giới, trong đó khoảng 2/3 là ở độ tuổi trên 30 và tuổi trung niên.
- Chế độ dinh dưỡng, lối sống không phù hợp: Chế độ dinh dưỡng, lối sống thiếu khoa học, không đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng của cơ thể; thói quen hút thuốc lá, rượu bia, chất kích thích thường xuyên; stress công việc, thức khuya kéo dài… là những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Môi trường sống và làm việc ô nhiễm: Môi trường ô nhiễm, thường xuyên tiếp xúc với nhiều hóa chất độc hại như thuốc trừ sâu, thủy ngân, chì… có thể tác động trực tiếp đến hệ miễn dịch, hay biến đổi và rối loạn hoạt động miễn dịch.
Viêm khớp gây sưng phù, đau nhức quanh các khớp
Triệu chứng thường gặp
Triệu chứng của bệnh tự miễn có thể khác nhau ở mỗi bệnh nhân, nhưng một số triệu chứng lâm sàng thường gặp nhất bao gồm:
- Giai đoạn đầu có thể có mệt mỏi kéo dài không rõ nguyên nhân.
- Giai đoạn toàn phát: sốt dai dẳng, đau mỏi toàn thân, đau đầu.
- Đau các khớp xương, đau cơ,…
- Sưng nóng ở các khớp, tràn dịch khớp,…
Nếu không được can thiệp điều trị kịp thời, các triệu chứng bệnh tự miễn ngày càng trở nên phức tạp hơn. Nhiều trường hợp xương khớp biến dạng cong vẹo hoặc phì đại, ảnh hưởng đến khả năng cầm nắm và đi lại của người bệnh, thậm chí có nguy cơ tàn phế suốt đời và có những biến chứng nguy hiểm.
Các loại viêm khớp do bệnh tự miễn
Có hơn 80 bệnh lý tự miễn, trong đó 7 bệnh lý viêm khớp tự miễn thường gặp nhất là:
1. Viêm khớp dạng thấp
Viêm khớp dạng thấp hay còn được gọi là viêm đa khớp dạng thấp, là bệnh lý tự miễn xảy ra do sự rối loạn hoạt động của hệ miễn dịch trong cơ thể. Bệnh gây sưng đau nhiều khớp bàn tay, cổ tay, khuỷu, gối, cổ chân, bàn chân 2 bên. Bệnh không chỉ phá hủy các tế bào, gây tổn thương hệ khớp mà còn có nguy cơ tác động đến nhiều cơ quan khác trong cơ thể như mắt, tim, phổi, da và các mạch máu. Thông thường, bệnh viêm khớp dạng thấp gây ảnh hưởng đến người trưởng thành ở độ tuổi từ 20-40 tuổi, và phát triển theo từng giai đoạn từ nhẹ đến nặng.
2. Viêm cột sống dính khớp
Viêm cột sống dính khớp là tình trạng viêm xảy ra ở vị trí mối nối giữa các đốt của cột sống, cột sống lưng hoặc xương chậu của người bệnh. Một vài trường hợp ghi nhận tình trạng viêm còn diễn ra ở các vị trí như khớp cổ, cổ tay, cổ chân… Thường gặp ở nam giới dưới 30 tuổi, viêm cột sống dính khớp có thể dẫn đến mất khả năng vận động và gù vẹo nếu không được điều trị kịp thời.
3. Viêm khớp phản ứng
Viêm khớp phản ứng là tình trạng viêm khớp xảy ra sau nhiễm khuẩn hoặc nhiễm trùng, thường là ở các cơ quan tiết niệu, tiêu hóa hoặc sinh dục. Các triệu chứng viêm thường xuất hiện ở một hoặc nhiều khớp, thường gặp ở các khớp lớn như hai chi dưới, cột sống, vùng xương chậu, gân, dây chằng. Đây là căn bệnh phổ biến ở độ tuổi từ 20-40 tuổi, thường gặp ở người trẻ và đặc biệt là ở nam giới.
4. Viêm khớp vảy nến
Viêm khớp vảy nến là bệnh lý viêm mạn tính có liên quan đến căn bệnh vảy nến. Bệnh gây triệu chứng đau nhức, xơ cứng và sưng phù ở khớp, hạn chế vận động và di chuyển của người bệnh. Viêm khớp vảy nến có liên quan chặt chẽ đến các bệnh lý ung thư như ung thư vú, ung thư phổi, ung thư cổ tử cung…
5. Lupus ban đỏ hệ thống
Lupus ban đỏ hệ thống là một căn bệnh tự miễn mạn tính có thể xảy ra ở nhiều cơ quan trong cơ thể, trong đó có hệ cơ xương khớp. Bệnh có các biểu hiện như mệt mỏi, cảm thấy sút cân, sốt dai dẳng, nổi ban trên da. Lupus ban đỏ hệ thống có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như bệnh lý tim mạch, rối loạn đông máu, ung thư...
6. Bệnh viêm khớp có biểu hiện viêm ruột
Khoảng 1% các bệnh nhân viêm khớp tự miễn có các biểu hiện của viêm ruột, thường gặp nhất là viêm khớp trong bệnh Crohn và viêm khớp do bệnh viêm loét đại trực tràng. Viêm khớp trong hai căn bệnh này diễn ra theo hai dạng khác nhau, bao gồm viêm khớp ngoại vi và viêm cột sống.
7. Xơ cứng bì
Xơ cứng bì là một căn bệnh tự miễn hiếm gặp, đặc trưng bởi quá trình tăng sinh và lắng đọng của các chất tạo keo ở da và các cơ quan khác trong cơ thể. Bệnh gây da dày, xơ cứng, bộ mặt vô cảm, các triệu chứng khác bao gồm khó nuốt, khó thở, khó vận động.
Biến chứng nguy hiểm của bệnh
Viêm khớp tự miễn không chỉ gây cứng khớp, đau nhức các khớp, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến các cơ quan bộ phận khác như tim mạch, phổi, hệ thần kinh và có nguy cơ dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như bệnh lý tim mạch, phá hủy khớp, tràn dịch màng phổi, ung thư...
Phương pháp chẩn đoán và điều trị
Phương pháp chẩn đoán bệnh viêm khớp tự miễn hiện đại nhất là xét nghiệm kháng thể kháng nhân (ANA). Xét nghiệm này sẽ xác định lượng kháng thể kháng nhân có ở máu người bệnh để xác định bệnh tự miễn. Tuy nhiên, để xác định chính xác loại bệnh tự miễn, cần kết hợp với các xét nghiệm khác và chẩn đoán từ chuyên gia.
Đối với phương pháp điều trị, việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời là rất quan trọng. BVĐK Tâm Anh đã áp dụng thành công những phương pháp điều trị hiện đại nhất để hồi sinh vận động cho bệnh nhân. Quan trọng nhất, người bệnh cần tuân thủ các chỉ định điều trị của bác sĩ và chăm sóc sau khi điều trị đúng cách.
Chế độ dinh dưỡng và phòng ngừa
Chế độ dinh dưỡng khoa học và lành mạnh là một yếu tố quan trọng để hỗ trợ quá trình điều trị và phòng ngừa bệnh viêm khớp tự miễn. Bạn cần duy trì một chế độ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng và tránh thực phẩm có hại cho cơ quan xương khớp. Ngoài ra, việc tập luyện thể thao, thăm khám định kỳ và phát hiện sớm các triệu chứng bất thường cũng là cách hiệu quả để phòng ngừa bệnh tự miễn.
Viêm khớp tự miễn là một căn bệnh nguy hiểm có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Đừng để bệnh đi xa, hãy đến BVĐK Tâm Anh để được thăm khám và điều trị đúng cách, để bạn có một cuộc sống khỏe mạnh và vui vẻ!
Được viết bởi PGS.TS.BS Đặng Hồng Hoa, Trưởng khoa Nội Cơ Xương Khớp, BVĐK Tâm Anh, Hà Nội.
