Nhiễm khuẩn Helicobacter pylori, hay H. pylori (viết tắt là H.p) là một tình trạng phổ biến mà nhiều người không hề hay biết. Vi khuẩn này thường ẩn mình trong cơ thể cho đến khi xuất hiện các triệu chứng. Người ta thường đặt câu hỏi liệu việc nhiễm khuẩn H.p có nguy hiểm không? Có phải cứ nhiễm khuẩn này sẽ dẫn đến ung thư dạ dày như nhiều người đồn đại?
Chúng ta hãy tìm hiểu thêm về nhiễm khuẩn H.p thông qua những chia sẻ từ BS.CKI Hoàng Đình Thành, Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM để có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả.
Tổng quan về Helicobacter pylori (H.p)
Minh họa hình ảnh vi khuẩn H.p trong dạ dày người bệnh.
Helicobacter pylori, được phát hiện lần đầu vào năm 1982 bởi hai bác sĩ người Úc Barry Marshall và Robin Warren, là một loại vi khuẩn hình xoắn ốc thường xuất hiện trong dạ dày người bị nhiễm khuẩn. Vi khuẩn này hiện diện ở hơn một nửa dân số toàn cầu, tỷ lệ nhiễm khuẩn H.p cao hơn ở các khu vực hoặc quốc gia đang phát triển.
Phần lớn những người nhiễm H.p không có triệu chứng và không gặp bất kỳ vấn đề sức khỏe nào. Tuy nhiên, vi khuẩn này có thể gây ra các vấn đề về hệ tiêu hóa, bao gồm viêm loét dạ dày tá tràng và một số trường hợp ung thư dạ dày.
Con đường lây nhiễm và cơ chế gây bệnh của H. pylori
Con đường lây nhiễm chính của H.p là từ miệng người này sang miệng người khác. Vi khuẩn cũng có thể lây lan qua đường phân miệng, khi người bệnh không rửa tay kỹ sau khi đi vệ sinh hoặc qua thực phẩm và nước uống bị nhiễm khuẩn.
H.p gây ra những thay đổi trong dạ dày và tá tràng. Vi khuẩn xâm nhập vào mô bảo vệ lót dạ dày, làm tổn thương các tế bào và kích thích hệ thống miễn dịch. Những yếu tố này có thể gây viêm dạ dày hoặc tá tràng. Kết quả là dạ dày và tá tràng dễ bị tổn thương hơn bởi axit dạ dày và các chất tiêu hóa khác.
H.p có thể lây nhiễm vào dạ dày từ thời thơ ấu. Mặc dù nhiễm H.p ở trẻ em không phổ biến ở Mỹ và các quốc gia phát triển, nhưng lại phổ biến ở các quốc gia đang phát triển.
Triệu chứng nhiễm H.pylori
Người bị loét dạ dày do nhiễm H.p thường bị đau vùng bụng trên.
Hầu hết những người nhiễm H.p không có triệu chứng. Tuy nhiên, khi nhiễm trùng dẫn đến loét dạ dày hoặc tá tràng, một số triệu chứng sau có thể xuất hiện:
- Đau hoặc khó chịu ở vùng bụng trên
- Bụng phình hoặc trướng
- Cảm thấy no sau khi ăn ít
- Chán ăn
- Buồn nôn hoặc nôn
- Phân sẫm màu hoặc màu đen
- Vết loét chảy máu có thể gây thiếu máu và mệt mỏi
Viêm dạ dày mãn tính gây ra thay đổi bất thường ở niêm mạc dạ dày, có thể dẫn đến ung thư dạ dày. Tuy tỷ lệ phát triển ung thư do nhiễm H.p không cao, nhưng vì nhiễm H.p phổ biến nên nó vẫn được xem là yếu tố nguy cơ gây ra ung thư dạ dày. Những người sống ở các quốc gia nhiễm H.p từ khi còn nhỏ có nguy cơ mắc ung thư dạ dày cao nhất.
Chẩn đoán nhiễm H. pylori
Theo bác sĩ Thành, nội soi dạ dày là phương pháp chẩn đoán nhiễm H.p nhanh chóng, hiệu quả và đơn giản với độ chính xác cao. Ngoài ra, còn có thể phát hiện nhiễm khuẩn H.p thông qua kiểm tra hơi thở, xét nghiệm máu và xét nghiệm phân.
1. Chẩn đoán nhiễm H.p bằng nội soi dạ dày
Các bác sĩ Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh đang tiến hành nội soi dạ dày cho người bệnh.
Thông qua nội soi dạ dày, các bác sĩ có thể thực hiện kiểm tra nhiễm H.p bằng các phương pháp sau:
- Urease test (Clo test): Đây là phương pháp thường được sử dụng nhất hiện nay, cho kết quả trong vòng 30 - 45 phút.
- Sinh thiết - Mô học: Được sử dụng để đọc cấu trúc mô, tế bào và cũng có thể phát hiện được vi khuẩn H.p.
- Nuôi cấy trong môi trường thí nghiệm đặc biệt, phân lập vi khuẩn và kiểm tra kháng sinh đồ. Phương pháp này thường được sử dụng trong trường hợp điều trị H.p thất bại nhiều lần hoặc để nghiên cứu.
- PCR (Polymerase Chain Reaction): Kỹ thuật khuếch đại gen, thường được sử dụng trong nghiên cứu, ít được sử dụng trong thực tế khám chữa bệnh.
2. Các phương pháp khác
- Kiểm tra hơi thở (Urea breath test): Thường được gọi là xét nghiệm thổi bóng HP, dùng để kiểm chứng hiệu quả điều trị H.p hoặc trong các trường hợp hạn chế nội soi.
- Kháng nguyên H.p trong phân (HPSA)
- Kháng thể H.p trong huyết thanh: Thường được sử dụng trong nghiên cứu, ít được sử dụng để chẩn đoán xác định nhiễm H.p hiện tại vì khả năng kháng thể tồn tại kéo dài trong máu.
Ai nên được kiểm tra H. pylori?
Việc xét nghiệm chẩn đoán nhiễm khuẩn H.p sẽ được xem xét trong các trường hợp sau:
-
Ở những người có triệu chứng:
- Nên tiến hành xét nghiệm nếu người bệnh đang bị loét dạ dày/ tá tràng hoặc có tiền sử bị loét.
- Mặc dù nhiễm H.p là nguyên nhân phổ biến nhất gây loét, nhưng không phải tất cả bệnh nhân bị loét đều có nhiễm H.p. Một số loại thuốc có thể gây loét dạ dày/tá tràng.
-
Ở những người không có triệu chứng:
- Xét nghiệm H.p thường không được khuyến khích cho những người không có triệu chứng và không có tiền sử bệnh loét dạ dày/tá tràng.
- Tuy nhiên, nó có thể được xem xét cho những người được chọn lọc, chẳng hạn như những người có tiền sử gia đình hoặc lo lắng về ung thư dạ dày, đặc biệt là những người gốc Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản hoặc Trung Mỹ; những nhóm này có tỷ lệ mắc ung thư dạ dày cao hơn.
Điều trị nhiễm khuẩn H.p
Nhiễm khuẩn H. pylori được điều trị bằng thuốc.
Nếu nhiễm khuẩn H. pylori không gây ra bất kỳ vấn đề gì và không thuộc nhóm nguy cơ cao mắc ung thư dạ dày, có thể không cần điều trị. Tuy nhiên, ở những người có tiền sử bệnh loét dạ dày/tá tràng hoặc triệu chứng loét dạ dày/tá tràng liên quan đến nhiễm H. pylori, việc điều trị H.p là cần thiết. Điều trị thành công H. pylori có thể làm lành loét, ngăn ngừa tái phát và giảm nguy cơ biến chứng loét như chảy máu.
Theo bác sĩ Thành, để điều trị H. pylori hiệu quả, quan trọng là phải dùng đầy đủ liệu trình thuốc. Bệnh nhân không nên tự ý bỏ thuốc hoặc thay đổi liều lượng vì điều này sẽ khiến vi khuẩn không bị diệt trừ hoàn toàn, gây kháng thuốc và làm khó điều trị hơn. Nếu muốn sử dụng thuốc hỗ trợ hoặc các phương pháp khác, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
Tác dụng phụ của thuốc điều trị
Khoảng 50% người bệnh có thể gặp phải một số tác dụng phụ khi sử dụng thuốc điều trị. Tuy nhiên, không cần quá lo lắng vì chúng thường nhẹ và không ảnh hưởng đến quá trình điều trị. Tuy nhiên, nếu các tác dụng phụ gây khó chịu, người bệnh có thể thảo luận với bác sĩ để điều chỉnh liều lượng hoặc thời gian dùng thuốc.
Một số tác dụng phụ phổ biến bao gồm: buồn nôn, nôn mửa, ăn không ngon, đau bụng, khó chịu ở thượng vị, đầy hơi, khó tiêu, táo bón và tạm thời thay đổi vị giác. Đối với những phác đồ điều trị có thuốc metronidazole, người bệnh cần tránh uống đồ uống có cồn, vì sự kết hợp này có thể gây những tác dụng phụ như đỏ da, nhức đầu, buồn nôn, nôn, đổ mồ hôi và nhịp tim nhanh. Sự phát triển tiêu chảy và co thắt dạ dày cũng là một tác dụng phụ trên một số chế độ điều trị.
Theo dõi sau điều trị
Sau khi hoàn thành điều trị H. pylori, người bệnh cần được kiểm tra lại để đảm bảo rằng nhiễm khuẩn đã được diệt trừ hoàn toàn. Thông thường, xét nghiệm hơi thở được sử dụng để kiểm tra này. Xét nghiệm máu không được khuyến khích để xác nhận nhiễm khuẩn H.p sau điều trị, vì kháng thể trong máu có thể tồn tại trong khoảng bốn tháng sau điều trị, ngay cả khi nhiễm trùng đã biến mất.
Nếu không diệt trừ hết H.p sau đợt điều trị đầu tiên, có khoảng 20% bệnh nhân vẫn sẽ cần phải thực hiện phác đồ điều trị thứ hai. Trong trường hợp này, bệnh nhân sẽ dùng thuốc ức chế bơm proton trong 14 ngày và hai loại thuốc kháng sinh, trong đó có ít nhất một loại thuốc kháng sinh khác so với đợt điều trị đầu tiên.
Biện pháp ngăn ngừa lây nhiễm H.p
Rửa tay thường xuyên giúp ngăn ngừa các bệnh nhiễm khuẩn, gồm nhiễm khuẩn H.p
Người bệnh có thể giảm nguy cơ lây nhiễm H.p bằng cách:
- Rửa tay bằng xà phòng đúng cách sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn.
- Không tiêu thụ các thực phẩm chưa được nấu chín kỹ hoặc có dấu hiệu ôi thiu, mốc, nhiễm khuẩn.
- Uống nước sạch và sử dụng nước sạch khi chế biến thức ăn (điều này đặc biệt quan trọng nếu sống trong khu vực có nguồn nước bị ô nhiễm).
- Hạn chế tiêu thụ thực phẩm tại các quán ăn vỉa hè không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
Để điều trị H.p dứt điểm và tránh tái phát, người bệnh cần tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, uống thuốc đúng giờ, đúng liều, và áp dụng lối sống lành mạnh và vệ sinh để chóng khỏi bệnh.
Các câu hỏi thường gặp về nhiễm khuẩn H.p?
1. Nhiễm khuẩn H.p dạ dày có nguy hiểm không?
Nhiễm khuẩn H.p dạ dày không phải là tình trạng nguy hiểm. Hầu hết những người nhiễm Helicobacter pylori không có triệu chứng và không gặp bất kỳ vấn đề sức khỏe nào. Tuy nhiên, nhiễm khuẩn H.p vẫn là một trong những nguyên nhân phổ biến gây viêm loét dạ dày tá tràng và là yếu tố nguy cơ chính gây ung thư dạ dày.
2. Nhiễm khuẩn H.p có chữa được không?
Nhiễm khuẩn H.p hoàn toàn có thể chữa khỏi bằng phác đồ điều trị phù hợp. Điều quan trọng là người bệnh cần dùng thuốc đúng giờ, đúng liều theo hướng dẫn của bác sĩ và kết hợp với các biện pháp thay đổi lối sống để diệt trừ vi khuẩn và tránh tái phát.
3. Nhiễm khuẩn H.p nên ăn và kiêng gì?
Trong quá trình điều trị H.p, người bệnh cần đặc biệt quan tâm đến chế độ ăn uống. Ngoài việc đảm bảo yếu tố vệ sinh an toàn thực phẩm, người bệnh nên bổ sung các thực phẩm tốt cho hệ tiêu hóa và có khả năng chống lại vi khuẩn, bao gồm rau củ quả, thực phẩm chứa lợi khuẩn và một số thực phẩm khác như mật ong, tỏi, cam thảo, nghệ, dầu olive. Nên hạn chế tiêu thụ các thực phẩm có hại như đồ ăn cay nóng, đồ ăn chiên rán, đồ ăn chứa nhiều axit, rượu bia, cà phê, nước uống có gas và chocolate.
Trung tâm Nội soi & Phẫu thuật nội soi tiêu hóa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là địa chỉ uy tín cung cấp dịch vụ xét nghiệm và điều trị diệt H.p cho người bệnh. Với đội ngũ bác sĩ giỏi chuyên môn và kinh nghiệm, trung tâm cung cấp những phác đồ điều trị H.p mới nhất để đảm bảo người bệnh được chữa trị hoàn toàn trong thời gian ngắn nhất.
