Hình ảnh một chấn lưu hiện đại dùng cho 4 đèn văn phòng F32T8.
Chấn lưu, hay tăng phô, là một thiết bị điện quan trọng trong đèn huỳnh quang. Chúng được sử dụng để giới hạn dòng điện chạy trong mạch điện và ngăn ngừa việc hỏng hóc bóng đèn. Bài viết này sẽ giới thiệu về chấn lưu và các loại chấn lưu khác nhau.
Cấu tạo của chấn lưu
Chấn lưu điện cảm
Hình ảnh một chấn lưu điện cảm.
Chấn lưu điện cảm là một cuộn dây có độ tự cảm lớn, với cấu tạo gồm một cuộn dây quấn quanh một lõi sắt.
Chấn lưu điện tử
Một mạch chấn lưu điện tử, sử dụng IC chỉnh lưu, dùng 2 transistor tạo dao động.
Khác với chấn lưu điện cảm, chấn lưu điện tử sử dụng linh kiện điện tử và có kích thước nhỏ hơn rất nhiều. Trong mạch chấn lưu điện tử, dòng điện xoay chiều được chỉnh lưu thành điện một chiều. Sau đó, dòng điện này được đưa vào mạch tạo dao động do transistor hoặc IC đảm nhận và cuối cùng được nối với bóng đèn thông qua một cuộn dây (đóng vai trò như một chấn lưu).
Nguyên tắc hoạt động của chấn lưu
Chấn lưu điện cảm
Khi đóng khóa điện, mức áp 220V từ nguồn AC áp lên starter và tạo hiện tượng phóng điện trong starter. Dòng điện chảy qua mạch starter có hai tác dụng chính. Thứ nhất, nó làm nóng khí thủy ngân trong đèn và tạo điều kiện kích mồi ở mức điện thế thấp. Thứ hai, nó chảy qua cuộn chấn lưu và nạp một điện lượng dự trữ trong cuộn chấn lưu. Ngay khi hai lá kim giãn nở chạm vào nhau, ngưng hiện tượng phóng điện sẽ làm cho hai lá kim nhả ra. Điều này tạo ra một điện áp ứng có mức vài trăm volt từ hai đầu của cuộn chấn lưu, đủ để làm sáng đèn huỳnh quang. Khi khí thủy ngân trong đèn đã ở trạng thái plasma, nó sẽ liên tục tạo ra dòng ion chảy qua đèn và đèn sẽ giữ được điện áp ổn định khoảng 120V.
Chấn lưu điện tử
Đối với chấn lưu điện tử, dòng điện xoay chiều được chỉnh lưu thành điện một chiều, sau đó được lọc san phẳng bằng tụ điện. Dòng điện đã được san phẳng này sẽ được đưa đến mạch tạo dao động do transistor hoặc IC đảm nhận, sau khi qua mạch này, dòng điện sẽ tạo ra xung tần số khá cao, khoảng vài chục kHz. Cuối cùng, dòng điện tần số cao này sẽ được nối với một cuộn dây (đóng vai trò như một chấn lưu) và đưa vào bóng đèn.
Chức năng và ứng dụng của chấn lưu
Chấn lưu có ba công dụng chính. Thứ nhất, chúng cung cấp điện thế khởi động chính xác cho đèn huỳnh quang, vì đèn cần điện thế khởi động lớn hơn điện thế làm việc. Thứ hai, chấn lưu làm hợp điện thế nguồn với giá trị điện thế làm việc của đèn. Cuối cùng, chấn lưu hạn chế dòng điện để tránh đèn bị hỏng bởi hiệu ứng điện trở vi phân âm khi hồ quang xuất hiện.
Chấn lưu điện tử tốt hơn so với chấn lưu điện cảm vì tiết kiệm điện, độ bền của bóng đèn kéo dài, và ổn định hơn. Chính vì những lợi ích này, chấn lưu điện tử đã được áp dụng rộng rãi. Chấn lưu điện tử thường cung cấp điện cho bóng đèn với tần số từ 20.000 Hz trở lên, khác biệt so với tần số nguồn điện thông thường từ 50-60 Hz. Điều này giảm đáng kể hiệu ứng nhấp nháy của ánh sáng. Hiệu quả của đèn cũng tăng với tần số đầu ra cao của chấn lưu điện tử.
Kết luận
Chấn lưu là một thiết bị quan trọng trong đèn huỳnh quang. Nhờ chấn lưu, chúng ta có thể sử dụng đèn huỳnh quang một cách hiệu quả hơn và cung cấp điện thế khởi động chính xác. Sự phát triển của chấn lưu điện tử đã mang lại nhiều ưu điểm vượt trội so với chấn lưu điện cảm.
